Ieder jaar zetten Vogelbescherming en Sovon Vogelonderzoek een vogelsoort in de schijnwerpers waar het niet goed mee gaat. 2020 was het Jaar van de Wilde Eend. Want hoewel nog steeds erg algemeen, ze nemen al jaren langzaam af in Nederland.
Het vermoeden bestond dat er niet genoeg kuikens groot worden om de populatie op peil te houden. Met uw hulp hebben we dat onderzocht.
Door de Vogelbescherming
De wilde eend is zo gewoon, dat we nauwelijks in de gaten hadden dat het er de laatste decennia geleidelijk steeds minder werden. Sinds 1990 is ongeveer een derde van onze broedpopulatie verdwenen, nadat het ze tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw nog voor de wind ging. Waar dat door komt is niet goed bekend. De donzige kuikentjes zouden wel eens het antwoord kunnen geven. Worden er wel genoeg volwassen om de populatie in stand te houden?
Kuikentellerapp
Om dat te onderzoeken konden we gebruik maken van een app die sinds 2016 in de lucht is: de kuikenteller. Deze laagdrempelige app maakt het mogelijk om eendengezinnen te volgen en de lotgevallen van de kuikens bij te houden. Het Jaar van de Wilde Eend werd aangegrepen om de kuikenteller onder een groot publiek bekend te maken en dat hebben we geweten! Meer dan 11.000 waarnemingen werden verzameld door ruim 1.000 vrijwillige ‘eendenkijkers’, verspreid over heel Nederland. Mede daardoor waren er vorig jaar voldoende gegevens om eens goed naar de kuikenoverleving te kijken
Kuikenoverleving erg laag
Met behulp van de gegevens uit de kuikenteller werd berekend dat kuikens van de wilde eend 13-24% kans hadden om vliegvlug te worden (met jaarlijkse verschillen sinds 2016). Het is niet ongewoon dat de meeste kuikens van een toom (eendengezin) niet overleven. Maar vergelijking met buitenlandse onderzoeken leert dat de gevonden overlevingskansen voor de Nederlandse populatie van de wilde eend zeer laag zijn; de overlevingskans voor buitenlandse eenden is 35-50%.
Er zijn verschillende mogelijke oorzaken voor deze lage kuikenoverleving in Nederland. Kuikens die op land werden gezien, hadden bijvoorbeeld een grotere overlevingskans dan kuikens op het water. Oevers met hoge vegetatie zorgden voor een hogere overlevingskans dan oevers met lage of helemaal geen vegetatie. Ook bleken kuikens het in helder water slechter te doen dan in troebel water. Er is de laatste decennia veel veranderd aan de waterkwaliteit. Mogelijk zijn kuikens in helder water beter zichtbaar voor (onderwater)roofdieren. Dit zijn theorieën die in de toekomst verder uitgezocht kunnen worden.
Mogelijke beschermingsmaatregelen
Tijdens het Jaar van de Wilde Eend is ook de kennis over de algehele overleving en het nestsucces geactualiseerd. Samen met de kuikenoverleving hebben we nu een completer en actueel beeld van de demografische processen bij de Wilde Eend in Nederland. Al deze informatie is samengebracht in een zogenaamd populatiemodel. Deze geeft inzicht in welke maatregelen we kunnen nemen om de wilde eend het beste te beschermen.
Het model laat zien dat de Nederlandse broedpopulatie waarschijnlijk achteruit gaat door de lage kuikenoverleving en de lage overleving van de volwassen vogels. Dit zegt echter nog niet direct iets over de achterliggende oorzaken van de achteruitgang.
Vervolgonderzoek noodzakelijk
De kuikenoverleving is dus laag, dan is het vervolgens de vraag of de kuikenoverleving in de laatste decennia ook daadwerkelijk is afgenomen. Vervolgonderzoek moet uitwijzen of de eerder genoemde waterkwaliteit, de (afgenomen?) voedselbeschikbaarheid en (toegenomen?) predatiedruk mogelijk een rol spelen. Een verdiepende studie waarbij wilde eenden met kuikens nauwgezet gevolgd worden is nodig. Zo komt er gedetailleerd inzicht in de oorzaken voor de lage kuikenoverleving.
Wat kunnen we doen voor de wilde eend?
We kunnen al wel zeggen dat de eenden gebaat zijn bij maatregelen die de kuikenoverleving verhogen. Vooral het verbeteren van het opgroeigebied voor de kuikens kan zorgen voor een hogere overlevingskans. Het laten groeien van hoge oevervegetatie langs waterkanten – zoals lisdodde, riet en dergelijke – geeft de kuikens dekking tegen roofdieren en is bovendien goed voor insecten en andere beestjes die door de kuikens worden gegeten.
Mensen met een vijver of een tuin grenzend aan water kunnen, naast het aanbieden van nestgelegenheid, zelf schuilmogelijkheden voor kuikens creëren. Daarnaast verdient het de aanbeveling om bij gemeenten, waterschappen en andere beheerders van waterkanten aan te dringen op een voor eendenkuikens geschikt beheer. Kale oevers maken eendenkuikens namelijk erg kwetsbaar. Bij beschoeide oevers kunnen kuikens niet het water uit, waardoor onderkoeling en verdrinking op de loer liggen.
Tekst: Gert Ottens & Marjanne Klok
Om een vinger aan de pols te kunnen houden horen we de lotgevallen van eendengezinnen nog steeds heel graag. Waarnemingen kunnen makkelijk doorgegeven worden met een speciale app die is te vinden op de website kuikenteller.org (werkt het beste op een smartphone).
♦♦♦
- Wil je niets missen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief
- Like en volg ons op Facebook, Twitter of Instagram
- Lokaal(pers)bericht insturen? Dat kan via ‘Schrijf je mee’
Adverteren op Overbetuwe.nieuws.nl ? Onze bezoekersaantallen blijven stijgen, wat onder andere goed is voor de zichtbaarheid van onze adverteerders. Wil jij je naamsbekendheid vergroten? Neem dan contact op met Leo Christiaens via de telefoon: 06-11087527 of via de mail:[email protected].
