Duizenden bouwprojecten liggen stil, boeren protesteren in Den Haag, doordat ons land te veel stikstof uitstoot. Stikstofoxide en ammoniak staan centraal in het rapport dat het adviescollege van oud-minister Johan Remkes woensdag presenteerde.
Wat is stikstof?
Zo’n 80 procent van de atmosfeer bestaat uit stikstof (N), onschadelijk voor mens, dier en plant. Het is zelfs zo dat we hebben stikstof nodig om te leven.De scheikunde leert ons dat stikstof zich hecht aan andere stoffen, zoals zuurstof (O) en waterstof (H), ontstaat reactieve stikstof, zoals stikstofoxide (NOx) of ammoniak (NH3). Er wordt ook gekeken in hoeverre ammoniak bijdraagt aan de totale stikstofdepositie. Ammoniak is een belangrijk onderdeel van de totale depositie van stikstof. Stikstofoxiden worden voornamelijk uitgestoten door industrie en verkeer. De landbouw is voor het belangrijkste deel verantwoordelijk voor de uitstoot van ammoniak. Zelfs onze adem bestaat voor vier vijfde uit stikstof.
Hoe schadelijk is stikstof ?
Stikstof komt in de natuur voor, maar is voor planten moeilijk te verkrijgen. Plantensoorten die harder van stikstof groeien dan andere soorten profiteren meer van het door de mens veroorzaakte overschot aan stikstof. Brandnetels overwoekeren onder andere orchideeën en grassen zijn steeds meer te zien op plekken waar vroeger heide bloeide. Uiteindelijk leidt dat andere biodiversiteit, doordat niet alleen planten worden overwoekerd. Daardoor wordt het leefgebied van dieren die leefden van de verdwenen planten wordt aangetast. Nederland telt 160 Natura 2000-gebieden, waarvan 118 van die beschermde natuurgebieden lijden onder een te hoge stikstofbelasting. De Europese regels moeten ervoor zorgen dat deze beschermd moeten worden om de biodiversiteit te behouden. .
Is het stikstofprobleem ineens ontstaan?
De politiek weet al veel langer van de te hoge stikstofdepositie in Nederland. Hiervoor is het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in 2015 werd ingevoerd. Op basis van de PAS werden vergunningen verleend voor bouwprojecten die voor stikstofdepositie in Natura 2000-gebieden zorgden. Het PAS stond toe dat stikstofdepositie pas na de bouw gecompenseerd zouden worden, waar echter in de praktijk niet altijd iets van terecht kwam. Op sommige plaatsen nam zelfs de uitstoot van stikstof toe.Het Europese Hof van Justitie concludeerde eind 2018 en de Raad van State dit jaar dat het PAS niet handelt volgens de Europese richtlijnen om natuur te beschermen. Dus mag het PAS dus niet meer gebruikt worden, om een vergunning te verlenen voor een bouwproject in de buurt van beschermde natuur, dat voor stikstofdepositie zorgt. De gevolgen zijn desastreus; duizenden projecten in Nederland plotseling stil zijn komen te liggen.
Wie zijn verantwoordelijk voor de stikstofuitstoot?
In 2018 was van alle stikstofdepositie 46 procent door de landbouw, bijna een derde vanuit het buitenland kwam over de grens, wegverkeer en huishoudens waren elk voor ruim 6 procent verantwoordelijk. De overige 10 procent kwam voor rekening van het overige verkeer (waaronder luchtvaart), internationale scheepvaart, de industrie en de bouw.
Hoe gaan buurlanden met het stikstofprobleem om?
Duitsland hanteert een soepeler beleid als het gaat om het verlenen van vergunningen, de grenswaarde van de uitstoot van stikstof ligt hoger. Duitse natuurgebieden zijn veel groter, waardoor de stikstof minder schade veroorzaakt. België loopt net als Nederland tegen de grenzen van hoeveel stikstof de natuur in het land aankan aan. Maar een centraal programma, zoals het PAS in Nederland, heeft België niet. Desondanks moet er in België maatregelen genomen worden tegen de stikstofuitstoot bij een bouwproject.
Waarom mag er dan toch niet gebouwd worden?
Nederland hanteert een lage grens als het om het uitstoten van stikstof gaat. Als er door een bouwproject ook maar een beetje stikstof in een Natura 2000-gebied terechtkomt, dan is daar een vergunning voor nodig. Hoewel de bouw voor slechts 0,6 procent verantwoordelijk is voor de uitstoot van stikstof, zijn die vergunningen nodig. Of de economie er nu wel of niet onder lijdt, daar heeft de Raad van State geen boodschap aan. De hoogste bestuursrechter heeft alleen gekeken naar of het PAS aan de Europese richtlijnen voldeed.
Hoe gaat de toekomst eruit zien?
Dat besluit wordt komende week al verwacht. Omdat veel bouwprojecten nu niet door kunnen gaan, werd het kabinet verzocht om binnen twee maanden met een advies te komen. Hierin moet worden opgenomen hoe er weer toestemming kan worden gegeven voor de belangrijkste bouwprojecten.Remkes en de andere leden van de adviescommissie hebben in eerste instantie uitgezocht op welke manier de uitstoot van stikstof relatief gemakkelijk gereduceerd kan worden, zoals in het verlagen van de snelheid van het wegverkeer en het uitkopen van veehouderijen die veel stikstof uitstoten. Commissie-Remkes zal tot mei 2020 zich richten op het advies om langere termijn oplossingen waarin ook de scheepvaart en luchtvaart aan bod komen. De politiek moet nu besluiten of ze de adviezen van Remkes overneemt. Bovendien op welke manier er bouwprojecten door kunnen gaan.
